–  Genetik faktörlerin yanında, giderek artan sanayileşmenin bir sonucu olarak meydana gelen çevre kirliliği, tarımda kullanılan çeşitli kimyasallar, gıdaların hazırlanmasında kullanılan katkı maddeleri, sigara ve alkol kullanımı, radyasyon, bazı virüsler ve kötü beslenme alışkanlığı nedeniyle günümüzde kanser ve çeşitlerinin görülme sıklığı artmıştır.
– Kanser olgularının arttığını ve artacağını gösteren etiyolojik ve epidemiyolojik araştırmalara ait bulgular şu şekildedir: Türkiye’de meydana gelen ulusal düzeydeki ölümlerin temel hastalık gruplarına göre, kanserin kardiyovasküler hastalıklardan sonra % 13,1 oranı ile ikinci sırada yer aldığı belirtilmektedir.
– Dünya Sağlık Örgütünün (WHO); yaptığı ölüm oranı istatistiklerine göre ise kanser % 22,7 oranla kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci sırada ölüm sebebi olarak bulunmuştur. Geçmişte yapılan istatistiksel verilere bağlı olarak Amerikan Kanser Birliğinin verdiği tahmini rakamlara bakıldığında, erkek kanser hastalarının % 25’ inde prostat kanseri; %15’inde akciğer kanseri ve %10’nunda kolon kanserine; kadın kanser vakalarının %27’sinin meme kanseri, %14’ünün akciğer kanseri ve %10’unun kolon kanserine yakalanacağı belirtilmektedir. Bu rakamlara göre erkeklerde prostat kanserinin kadınlarda ise meme kanserinin en başta yer aldığı, hem kadın hem erkeklerde ise akciğer ve kolon kanserlerinin her iki grupta da önemli oranda risk oluşturabileceği öne sürülmektedir.
WHO, kanserden ölüm ve olgularının değerlendirilmesi sonucu son beş yıllık sürede itibarı ile gelişmiş ülkelerde 3 milyon ölüm ve 5 milyon olgu, gelişmekte olan ülkelerde ise 6 milyon ölüm ve 10 milyon olgu olduğunu rapor etmektedir.
– Akciğer kanseri, dünya ortalamasına göre erkeklerde birinci, kadınlarda meme kanserinden sonra ikinci sırada olup morbidite ve mortalitenin önemli bir kısmını oluştuşmaktadır. Akciğer kanseri, 20. yüzyılın başlarında nadir görülen bir hastalık iken, sigara içme alışkanlığındaki artışa paralel olarak sıklığı giderek artmış ve dünyada en sık görülen kanser türlerinden biri haline gelmiştir. Tüm dünyada kanser olgularının %12,8’inden ve kanser ölümlerinin %17,8’inden akciğer kanseri sorumludur.
– Akciğer kanseri, doğal seyri nedeni ile ileri- metastatik halde yada lokal ileri evre –toraks içi yaygın vaziyette tanı almaktadır. Bu nedenle tanı sırasında hastaların %70’inde cerrahi tedavi şansı bulunmamaktadır. Ülkemizde ileri evre hastaların oranı %86,7 olup, bu oran Avrupa ve ABD’den bildirilen rakamlara göre daha yüksektir.
Akciğer kanserinin tanıdan itibaren beş yıllık mortalitesi %85-90 arasındadır. Akciğer kanserinin gelişiminde sigara içimi en önemli etyolojik faktördür. Sigara içenlerde içmeyenlere göre akciğer kanseri riski 20 kat yüksektir. Sigaraya başlama yaşı, sigara içme süresi, içilen sigara sayısı ile tütün ve sigara tipi riski etkilemektedir. Çevresel sigara dumanı maruziyeti de akciğer kanseri riskini arttırmaktadır .
– Türkiye’de akciğer kanserinin oluşumunda rol oynayan diğer önemli bir faktör asbest ile temastır. Havayla kolay taşınan ve aerodinamik yapıda bir mineral bileşiği olan asbest, liflerle karşılaşan kişilerde, özellikle de sigara içenlerde, akciğer kanseri riskini artırır. Sigara içen kişilerde asbest ile temas kanser riskini 90 kat arttırmaktadır. Akciğer kanserlerinin %3-4 kadarının asbeste maruz kalınmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.
– Epidemiyolojik çalışmalarda, birinci derece akrabalarında akciğer kanseri bulunan bireylerde, akciğer kanseri riski 2,6 kat arttığı belirlenmiştir.
– Kadınlarda, sigara içen bir kadının içmeyene göre riskinin 1,5 kat daha fazla olduğu bildirilmiştir. Erkeklere oranla da kadınlarda risk 1,5-3 kat daha fazladır. Pasif sigara maruziyeti veya diğer bir deyişle çevresel sigara maruziyetinde ise riskin 1,2-1,3 kat arttırğı bildirilmektedir. Ailede akciğer kanseri olan ve sigara içen bir kadında riskin 30 kat arttığı gösterilmiştir.
– Ayrıca motorlu taşıtlara, fabrika bacalarına bağlı hava kirliliklerinin, evlerde uygun nitelikte olmayan odun-kömür yakarak ısınmanın kanser yapıcı maddelerin oluşmasına neden olduğu gösterilmiştir.
Kanserden korunmanın en önemli yolları;
– Bireylerin sağlıklı beslenmesi, kanserojenlerden mümkün olduğunca uzak durulması, işlenmiş ve katkı maddeleri içeren gıdaların tüketilmemesi, sigara ve alkol ile bağın koparılması, radyasyon alanlarından uzak durulması, yorgunluk ve strese dikkat edilmesi, zamanından önce kanser taramalarının yapılması ve buna görede gerekli önlemlerin alınması olarak sıralayabiliriz.
Prof. Dr. Harun ÇİFTÇİ