Daş diye yazı başlığı yada daş konulu yazımı olur. Bilmem. Olur mu? Olur yada olmaz, sonunda siz karar verin değerli okurlarım. Daş’la ilgili Deyimler, atasözleri, Daş isimleri ve işlevlerine göz atınca güzel bir yazı olabilir diye düşündüm. Gerisiene siz karar verin.
Kırşehir’imizde kullandığımız, konuştuğumuz, duyduğumuz Daş’la ilgili deyimler;
“Baltayı taşa vurmak – Başını taştan taşa vurmak – Bir taşla iki kuş vurmak – Kendini dağlara, taşlara vurmak – Taş üstünde taş, omuz üstünde baş bırakmamak – Taşı sıkıp suyunu çıkarmak – Ekmeğini taştan çıkarmak – Elini taşın altına koymak – Eteğindeki taşı dökmek – Gözleri fal taşı gibi açılmak – Taş kesilmek – Taşı toprağı altın olmak – Her taşın altından çıkmak – Taşı gediğine koymak – Taş gibi olmak, Dişine taş değmek.”
Bunlarda duyduğumuz Atasözleri;
“Taş ol, başımı yar – Tek taştan duvar olmaz – Ayıkla pirincin taşını – Ummadığın taş baş yarar – Meyve veren ağaç taşlanır – Her taş yerinde ağırdır – Yuvarlanan taş yosun tutmaz – Taşlar yerine oturdu.
Birde benim çok hoşuma giden bir Çin Atasözü var.“ Ben pirincin içinde, pirinç gibi görünen taştan korkarım” güzel değil mi. Bende çok korkarım. Özellikle insanların içinde, insan gibi görünenlerden. Günümüzde bayağı çoğaldılar da.
Bizim insanımızın Daş’la olan ilişkisi ta küçükten, 40 günlükken başlıyor. Kırşehir’de bir gelenek vardı eskiden. Her güzellik gibi oda yok oldu ya. Neyse. Çocuk kırklanırdı. Çocuk doğduktan sonraki kırkıncı gün, Kırk tane evin Çörtlağan (toprak damlı evlerin yağmur oluğu) altından kırk tane temiz çakıl taşı toplanır, Çocuk yıkanırken, o temiz taşlar kalburun içine konulur, çocuğun başına tutulur ve su dökülür. Dualarla çocuk kırklanır. Çocuk kırklama işinde başka şeylerde yapılır ama ben sadece Daş’la olan bölümü aldım.
(Bu bilgi 1950 D.lu Nebahat YURDUGÜZEL(Seçilmiş)’den alınmıştır.) Niye özellikle çörtlağan taşı. Bir çoğunuzun malumu, bizde yağmur’a Rahmet denilir. Rahmetin bir çok anlamının yanında, “ merhamet etme, acıma, esirgeme, koruma, bağışlama gibi anlamları var. Bu taşlar yağmur-rahmet suyu ile yıkanıp temizlendiği için olsa gerek. İşte böyle başlıyor taşla ilişkimiz ve hayatımızın her safhasında iyi yada kötü devam ediyor.
Daş isimlerine bir bakalım, sonra da işlevlerini inceleriz.
Çakmak taşı, Sabır taşı, Delikli taş, Böbrek taşı, Süsleme taşı, Yapı taşı, Çakıl taşı, Granit taş, Köşe taşı, Yol taşı, Diş taşı. Safra kesesi taşı, Mihenk taşı, Nirengi taşı, Fal taşı, Körün taşı, Bileği taşı, Akik Taşı, Oltu taşı, Topuk taşı, Temel taşı, Akvaryum taşı, Düven taşı, Bulgur taşı, Değirmen taşı, Dibek taşı (Soku), Yalak taşı, Dilek taşı, Guşlastik taşı, Sapan taşı, Tırman taşı( sınır taşı- çok güzel seyirlik oyunu vardır.), Domine taşı, Dikili taş.
Bunlar aklımıza ilk gelenler. Belki bilemediğimiz-unuttuğumuz vardır. Ama dikkat ettim bütün daş’lar kendi içinde gerçekten değerli. Şöyle bir bakın, şunun hiç kıymeti yok diyebilirsiniz, ama inceleyin mutlaka vardır. Örneğin iki tane önemsiz gibi görünen daş. Çakmak taşı mesela. İnsan onunla ateş yakmış, Guşlastik taşı, yada sapan taşı ile avlanmış, o ateşte pişirip yemiş. Yaşamın devamını sağlamış. Bu gün belki önemi yoktur ama zamanında çok önemliymiş. Rahmetli Babam Askerliğini Jandarma olarak yapmış. Atlı Jandarmaymış. Babam 1325 (1909) doğumluydu. 20 yaşında askere gittiyse 1929-1930 lu yıllara denk gelir. Babam Çakmak taşı kaçakçılarını yakaladıklarını anlatırdı. Varın gerisini siz hesap edin. Çimento-Beton yokken Daş’tan evler-konaklar yapılırdı. Nasıl değerliydi o evler. Hatta bugün bir tanesi Kırşehir Belediyemiz tarafından restore edildi, misafirlerimizi ağırlayabileceğimiz çok güzel bir mekan, çok güzel bir müze oldu. Ağalar Konağı. Yakın zamana kadar bir çok kimse orayı Daş Bina diye bilirdi.
Tek Taş var mesela. Erkekler için sıkıntı, kadınlar için müthiş bir hediye.
Böbrek Taşı var. Sancısını çekenler iyi bilir onun kıymetini.
Daha epey var. Haftaya kaldığımız yerden devam ederiz.
“Ana beni niye verdin çocuğa, oynar oynar Daş doldurur gucağa”
Galın sağlıcakla.
