Geçen hafta okuduğum ve okumaya doyamadığım bir makalede kültürümüzün aynasının “türküler” olduğu yazıyordu. Hakikaten türkülerimiz, tarihsel süreç içerisinde milletimize ait çeşitli duygu ve durumları ifade ettiği gibi sosyo-ekonomik şartları, olayları, değişimleri ve toplumsal yönelimleri de bir ayna gibi günümüze yansıtmaktadır. Dinlediğimizde sürekli kendi gerçekliğimizi gördüğümüz için ondan hiç ayrılmak istemeyiz.

Hangimizin gönlünde, duyduğunda kendisini başka diyarlara götüren, gözlerini buğulandıran, sanki çocukluğuna değil de asırlar öncesine götüren bir türkü yoktur?

On, belki yirmi uzun yıl dinlemese bile melodisini duyduğu anda artık kültür genlerine kodlanmış duyguların harekete geçtiğini anlamanız çok uzun sürmez.

Kimimiz, ben bu türkünün melodisini çok seviyorum der, kimimiz sözlerini. Kimimiz de her ikisini birden. Ben mesela; türkünün sözleri içinde bir kelimeye takılır, bazen güler, bazen ders çıkarır bazen de hüzünlenirim.

“Iğdır’ın al alması

Yemeğe bal alması

Yar gelenden sonra

Yaremin sağalması

Ölürem yar, yetimem yar

Ay balam sevirem yar sevirem.”

Bu türküde beni yerden yere vuran, duygudan duyguya sürükleyen ise nakarat bölümündeki “yetim” olmak var. Her dinlediğimde yetim olduğumu iliklerime kadar hissettiren, yetimliğin ne kadar zor olduğunu her an yaşatan bir duygu oluşması bendeki.

Tüm kainatın gelmiş geçmiş en güzel yetimine bin selam.

Bilenlerimiz mutlaka vardır bu vatan toprağında geçmişte Azerbaycan ve diğer Türk Cumhuriyetlerindeki yer isimlerini söylemek dahi yasaklandığından, Azerbaycan’ın kadim Türk kenti Kuba’ya gidenlerimiz mutlaka bu türkünün,

“Kuba’nın al alması

Şirindir bal alması

Yar gelenden qalıb

Yaramın sağalması

Sevirem yar sevirem yar

Ay balam sevirem yar”

şeklinde söylendiğini duymuştur.

Kuba yerine Iğdır demişiz biz. Kuba’da söylenirken yetimlik yok türküde. Vatandan ayrılık olunca serde, yetimlik eklenmiş. Yetimliği bundanmış bu türkünün.

(Kim bilir Elmanın anayurdunun eski adıyla Almaata yeni adıyla Almatı olması da bendeki kodların harekete geçmesinde etkendir.) Elma da Türk’ündür Almaata da. (“Elmanın Tarihi” kitabının yazarı Dr. Barrie Juniper böyle diyor.)

Yetimlik zor iştir. Yetim büyümek daha zor. Kuba’dan ayrılıp gelenlerimiz kendilerini yetim hissedip türküyü de böylece okumuşlar. Hatta öyle ki Türkiye’de türküyü ilk okuyan Perihan Altındağ Sözeri’ye Orkun Dergisi teşekkür yazısı bile yazmış vakti zamanında.

Yurtsuz kalmak, yurdundan ayrılmak, sürgünlere gönderilmek, ata baba yurdundan uzakta kalmak işte böyle türküleri bile yetim bırakıyor.

Türküler Türklüğün kökleridir, okuyun dinleyin dinletin. Çocuklar eskisi gibi değil, onlar başka arayış içindeler demeyin. Kim olduğumuzu, nereden gelip nereye gittiğimizi en iyi türküler anlattığı için bu anlamda yol gösterici yönleri de vardır. Yeter ki biz kültürümüzün bu eşsiz şaheserlerine önem verelim göreceksiniz çocuklarımız kendilerini burada bulacaklar ve seveceklerdir yitik değerlerini.

Şimdi olmasa bile çoluk çocuğa karıştıklarında bir bakmışsınız evde bir türkü çalınacak kulaklarınıza “ölürem yar, yetimem yar, ay balam ay….” sözleri nüfuz edecek. Bu toprakların çocukları hangi sosyal, siyasi ve inanç atmosferinde bulunursa bulunsun veya hangi eğitim, meslek düzeyinde olursa olsun türküden uzak kalamaz, onsuz yaşayamaz.

Son söz olarak türküler yüzyıllardır tüm baskı ve kısıtlamalara rağmen Anadolu coğrafyasının susmayan dili ve konuşan yüreği olmuştur. Bundan dolayı bize bizi anlatan ve asırlardır yoldaşlık yapan Türküler yetim kalmayacak ve susmayacaklardır. 14.02.2021

Prof. Dr. Ergin KARİPTAŞ / KIRŞEHİR